این قسمت از عملیات تحدید حدود که در دوره زمانی انجام عملیات تحدید حدود یعنی مرحله انجام معاینه محل صورت می پذیرد عمده مبحث آن در خصوص معاینه وقایق روز تحدید حدود می باشد و توسط نماینده و نقشه بردار ثبت که ـ طبق معرفی قانون نماینده و نقشه بردار محدد می باشند ـ مستقلا انجام می شود و از تاریخ منتشره در آگهی تحدیدی به عنوان روز تعیین حدود شروع و تا پایان وقت اداری همان روز ادامه پیدا می کند .

مسئولیت اجرای قوانین معرفی شده در این مقطع زمانی برعهده  نماینده و نقشه بردار می باشد . که مشمول 30 ماده و بند قانونی به شرح ذیل است :

الف ـ مواد 15 ، 20 ، 25 و 144 قانون ثبت اسناد و املاک

ب ـ مواد 56 ، 57 ، 61 ، 65 ، 68 الی 75 و 80 الی 82 آیین نامه قانون ثبت املاک

ج ـ بندهای 259 ، 269 ، 292 ، 363 ، 365 ، 368 ، 369 ، 371 و 381 مجموعه بخش نامه های ثبتی

د ـ ماده 19 آیین نامه قانون زمین شهری

ماده 15 قانون ثبت اسناد و املاک

1 ـ «اگر تقاضا کننده در موقع تحدید حدود ، خود یا نماینده اش حاضر نباشد ، ملک مورد تقاضا با حدود اظهارشده از طرف مجاورین تحدید خواهد شد .»

الف ـ این ماده قانونی انجام عملیات تحدید حدود را از انحصار حضور متقاضی خارج نموده و توضیح می دهد که با حضور مجاورین نیز می توان تحدید نمود اما در این بیان قانونگذار 2 نکته وجود دارد :

 اول حضور مجاورین در صورت عدم حضور متقاضی ـ  آنچه که مسلم است با گسترش فضای شهری و وسعت مناطق شهرنشینی دیگر ایجاب نمی کند نماینده محدد با خواندن آدرس محل وقوع ملک یا بررسی نقشه کاداستر خود اقدام به حضور در محل نماید فلذا عدم حضور متقاضی در روز تحدید در اداره ثبت مستلزم عدم حضور مجاورین نیز می باشد مگر آنکه مجاوری در روز تحدید در اداره ثبت حضور داشته و استدلال نماید که به عنوان مجاور می تواند حدود اربعه مورد تحدید را معرفی نماید .

دومین مورد در ارتباط با بیان قانونگذار است با این عنوان که «مورد تقاضا با حدود اظهارشده از طرف مجاورین تحدید خواهد شد .» در این جا این سوال مطرح می شود که آیا می توان عملیات تحدید حدود را صرفا با حدود اظهاری از طرف مجاور انجام داد ؟ در صورتی که ملاک و معیار عملیات تحدید حدود ، حدود مندرج در اظهارنامه و حدود مندرج در سوابق مجاورین است (رعایت مواد 71 و78 آیین نامه قانون ثبت املاک) فلذا پاسخ این پرسش منفی است اما منظور قانونگذار از آوردن این عبارت چیست؟ به نظر نگارنده قانونگذار برای جلوگیری از عدم انجام تحدید حدود به صرف عدم حضور متقاضی خواسته تا این کمک را به متقاضی بنماید تا چنانچه شخص دیگری چه مجاور و چه شخص دیگری با معرفی پلاک بتواند از عدم انجام عملیات تحدید حدود خود داری نماید .

2 ـ «هرگاه مجاورین نیز در موقع تحدید حدود حاضر نشوند وبه این جهت حدود ملک تعیین نگردد اعلان تحدید حدود نسبت به آن املاک تجدید می شود »

الف ـ به استناد این عبارت قانونی هدف از حضور متقاضی یا نماینده اش و مجاور تعیین حدود ملک است یعنی همان هدف عملیات تحدید حدود فلذا چنانچه اشخاص مذکور نیز تماما در محل حضور داشته باشند لاکن تعیین حدود معین نشد تجدید تحدید الزامی است .

ب ـ شاید اهمیت اجرای مفاد این ماده قانونی سازمان ثبت را بر آن داشته که طی بند 368 مجموعه بخش نامه های ثبتی مجدا بر اهمیت موضوع تاکید نماید بدین ترتیب که : «درخواست متقاضیان ثبتی که تحدید حدود ملک مورد تقاضا را طبق ماده 15 قانون ثبت می نمایند ،منوط به معاینه محل و تطبیق با مجاورین و تشخیص جهات اربعه ملک و با رعایت کامل تبصره اصلاحی ماده15 قانون ثبت مصوب 18/10/51 صورت خواهد گرفت.(بند 356 مجموعه بخشنامه های ثبتی تا اخر سال 49 (اصلاحی).» البته تمامی خبرگان حقوقی مطلعند که تکرار مفاد قانونی امر قبیحی است که دون شان قانونگذار بوده و سازمان ثبت نیز نمی بایست بر حجم عظیم قوانین و مقررات ثبتی باری بی جهت اضافه نماید امری که دوری مامورین ثبتی از قوانین و مقررات را در پی خواهد داشت .

3 ـ « و اگر برای مرتبه دوم نیز تقاضاکننده و مجاورین هیچ یک حاضر نشده و تحدید حدود به عمل نیاید حق الثبت ملک دو برابر اخذ خواهد شد »

الف ـ  مجازاتی که قانونگذار در این قسمت بیان نموده جهت حفظ شان و مرتبه اعلان های عمومی است تا اشخاصی نتوانند با بی مبالاتی وسهل انگاری از یک طرف هم هزینه هایی دولتی را بالا ببرند و هم اعلان هایی را که در معرض عموم و به اطلاع مجاورین می رسد مخدوش و بی پایه و اساس نمایند .

ب ـ تبصره یک ماده 144 قانون ثبت نیز موید این ماده بوده و با آن منافاتی ندارد .

ماده 144- با اجرای مقررات اصلاحات ارضی نسبت به هر ملک تحدید حدود قطعات مورد تصرف زارعین و یا سهم اختصاصی مالک در صورت تقسیم و یا مستثنیات قانون اصلاحات اراضی فقط با انتشار آگهی الصاقی پس از استعلام از اداره تعاون و امور روستاهای محل انجام می گیرد. هرگاه املاک مشمول مقررات اصلاحات ارضی متصل بهم باشند میتوان تحدید حدود قطعات را ضمن یک آگهی الصاقی انجام داد در مواردی که مجاور ملک از املاک جزء اموال عمومی باشد وقت تحدید حدود باید بمرجع صالح ابلاغ شود. عدم حضور نماینده اداره تعاون و امور روستاها و یا نماینده سایر مراجع صالح مانع انجام تحدید حدود نخواهد بود.

تبصره 1- عدم حضور مالک قطعه مورد تحدید یا نماینده او مانع انجام تحدید حدود نخواهد بود در این صورت تحدید حدود یا معرفی مجاور یا معتمدین و مطلعین محل انجام می گیرد.

ماده 56  آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «حقوق ارتفاقی در موقع تعیین حدود در صورت مجلس منظور می گردد»

الف ـ این امر یک استثنا دارد و آن در مورد ثبت و تحدید قنوات می باشد چراکه به موجب ماده 65 آیین نامه قانون ثبت املاک «برای قنوات باید در آگهی و صورت مجلس مبدا و مظهر قنات و حقوق ارتفاقی اشخاص قید گردد.»

2 ـ «اگر معترضی باشد مطابق مقررات در مدت سی روز از تاریخ تنظیم صورت مجلس دادخواست اعتراض بدهد»

الف ـ بنا به صدر ماده که با موضوع حقوق ارتفاقی آغاز شده به نظر اینجانب اعتراض گفته شده فقط نسبت به حقوق ارتفاقی می باشد زیرا قانون گذار پیشتر در ماده 20 قانون ثبت املاک برای مجاورین نسبت به حدود ایجاد حق اعتراض کرده بود و آوردن مجدد این حق اعتراض نسبت به حدود برای قانون گذار به منزله عمل قبیح است

ب ـ اعتراض معترض برابر این ماده مطابق مقررات است . یعنی مطابق ماده 20 قانون ثبت املاک

ج ـ مهلت اعتراض از تاریخ تنظیم صورت مجلس به مدت 30 روز می باشد یعنی اگر عملیات تحدیدی در بیستم ماه انجام شد لاکن نماینده تحدید بیست و هفتم صورت مجلس را تنظیم نمود از بیست و هفتم همان ماه 30 روز مهلت اعتراض آغاز خواهد شد به همین دلیل اولین نکته ای که نماینده محدد در صدر صورت مجلس تحدیدی می بایست ذکر نماید تاریخ تنظیم صورت مجلس است .

ماده 68 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «عملیات تحدید حدود با رعایت مواد 14 و 15 قانون ثبت توسط نماینده به اتفاق نقشه بردار ثبت انجام خواهد شد .»

الف ـ قانونگذار در بیان بالا آورده انجام عملیات تحدید حدود توسط نماینده ثبت انجام خواهد شد و حضور نقشه بردار را جهت همراهی و اتفاق آورده است . فلذا تشخیص حضور نقشه بردار با نماینده است چنانکه قانونگذار در بیان بعدی ضمنی به همین نکته اشاره کرده است (املاک و اراضی که قبلا بدون نقشه کامل تحدید حدود شده در صورتی که منجر به ثبت در دفاتر املاک نگردیده باید نقشه ملک طبق صورت مجلس تحدیدی به طور صحیح ترسیم شود) یعنی تحدید حدود بدون نقشه مبطل عملیات تحدیدی نخواهد بود . از طرفی در وضعیت فعلی نقشه املاکی که مورد تحدید قرار می گیرند در هنگام پذیرش ثبت و تنظیم صورت مجلس احراز تصرف توسط نقشه بردار ترسیم شده و ترسیم مجدد آنها (که قریب به اتفاق بدون تغییر می باشد) امری بیهود است که متاسفانه در واحد های ثبتی انجام می گیرد فلذا به نظر نگارنده فقط در مواردی نقشه بردار عملیات تحدیدی ملزم به ترسیم نقشه است که به اتفاق نماینده تشخیص دهند مورد تحدید تغییر کرده و با نقشه ترسیم شده در روز معاینه محل جهت احراز تصرف متفاوت است .

ماده 69 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «در صورتیکه مالک و نماینده او غایب باشد و ملک تحدید نشود باید مراتب در صورت مجلس ضمیمه قید و به نمونه (امضاء) حاضرین برسد .»

الف ـ این بیان قانونگذار در خصوص نحوه تنظیم صورت مجلس تحدیدی در اجرای ماده 15 قانون ثبت اسناد و املاک می باشد .

2 ـ  «نمایندگانی که بر خلاف حقیقت به بهانه غیبت مالک از تحدید ملکی خودداری کرده یا عمل طبق ماده 15 ممکن بوده و اقدام نشده باشد به دادگاه اداری جلب خواهند شد .»

الف ـ همانگونه که در توضیح وتشریح ماده 15 قانون ثبت اسناد و املاک آمد قانونگذار در عدم تحدید املاک حساسیت ویژه ای دارد و همانگونه که خود آورده صرفاً عدم حضور مالک یک بهانه است و چنانچه خلاف نظر نماینده محدد ثابت شد مرجع صلاحیت دار دادگاه اداری می باشد . دادگاه اداری دادگاهی است که به تخلفات اداری ماموران دولت رسیدگی کند .

ب ـ خودداری نماینده محدد از تحدید حدود به بهانه غیبت مالک یک تخلف اداری است و در صورت جلب نماینده محدد به دادگاه اداری نماینده می بایست ثابت نماید با توجه به مشخصات و مختصات محل و مجاورین تثبیت حدود و ثغور مورد تحدید ممکن نبوده و در صورت حضور مالک و معرفی محل و مجاورین توسط ایشان این امر میسر می شده است .

طریق اداری طریقی است که از سوی موسسه یا مسئول مربوطه در جهت اداره شایسته موسسه با هدف جبران اشتباهات ارتکابی صورت می پذیرد و کمتر به منظور ادای حق مراجعه کننده انجام می شود . طریق اداری مبتنی بر قوانین و مقرراتی است که تحت عنوان قانون رسیدگی به تخلفات اداری و آیین نامه آن شناخته می شود . طریق اداری با طریق قضاوتی که تنها مرجع عمومی اداری را دیوان عدالت اداری می داند متفاوت است .

نکته : مطابق ماده 811 قانون جدید مجازات اسلامی و 580 قانون سابق = «هر یک از مستخدمین و مامورین قضائی یا غیرقضائی یا کسی که خدمت دولتی به او ارجاع شده باشد بدون ترتیب قانونی به منزل کسی بدون اجازه و رضای صاحب منزل داخل شود به حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد مگر این که ثابت نماید به امر یکی از روسای خود که صلاحیت حکم را داشته است مکره به اطاعت امر او بوده ، اقدام کرده است که در این صورت مجازات مزبور در حق آمر اجراء خواهد شد . . . »  فلذا چنانچه انجام عملیات تحدید حدود مشروط به ورود به ملک بوده و در غیر این صورت عملیات تحدید حدود انجام نگیرد حضور مالک در این مورد به خصوص استثناً الزامی است .

ماده 70 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «درخواست کننده یا نماینده او حدود ملکی را که می خواهد ثبت کند به طور مشخص معرفی نموده و صاحبان املاک مجاور و دخالت کنندگان چنانچه ایراد و اعتراضی دارند بیان می نمایند »

الف ـ این نحوه بیان رسیدگی شکلی عملیات تحدیدی حدود را مطرح می کند .

 ب ـ یکی از راه های معرفی ملک مورد تحدید به طور مشخص ، نحوه تصرفات و ایجاد حد فاصل می باشد . که هیچ ابهام و تضییع حقی را برای نماینده محدد ایجاد نمی کند . فلذا ذیل بند369 مجموعه بخش نامه های ثبتی صراحت دارد «نمایندگان ثبت درموقع تحدید حدود املاک مورد تقاضا بایستی از تحدید تمام و یا یک قسمت از املاکی که . . . در تصرف مالکانه متقاضی ثبت نمی باشد خودداری نمایند.»

ج ـ نماینده محدد با اطلاع از نحوه رسیدگی به معترضین تحدید حدود می بایست ضمن انجام عملیات تحدیدی و تنظیم صورت مجلس بیان صاحبان املاک مجاور و دخالت کنندگان (که غیر مجاورین می باشند) در صورت مجلس تحدیدی با قید مشخصات ایشان بیاورد .

ماده 71 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «مستدعی ثبت فقط ابنیه و اجزایی را می تواند در موقع تعیین حدود معرفی کند که داخل در حدود مندرجه در اظهارنامه باشد»

الف ـ به گفته جناب جعفری لنگرودی اساس کار تحدید حدود را ماده 71 بیان کرده است و مشمول دو رکن داخل در محدود اظهارنامه و تصرفات می باشد[1] و ضمانت اجرای آن خودداری از تحدید حدود توسط نماینده محدد می باشد .

ب ـ معرفی مستدعی در چهارچوب اظهارنامه است و معرفیی که فراتر از اظهارنامه باشد مبطل عملیات تحدید خواهد بود

2 ـ « نماینده عمل باید معرفی مالک یا نماینده او را وقتی معتبر بشناسد که تصرفات او در قسمت معرفی شده محرز باشد و الا از تعیین حدود خودداری خواهد نمود .»

الف ـ همان بند ب ماده 70 آیین نامه قانون ثبت املاک

ب ـ مقام صلاحیتدار جهت اجرای مواد 71 و 78 آیین نامه قانون ثبت املاک مستفاد از ماده 68 و بند 365 مجموعه بخش نامه های ثبتی نماینده محدد می باشد و چنانچه اوراق ومدارک ثبتی در ظاهر مغایرت حدود اظهاری را با حدود تحدیدی نمایان سازند درستی این موضوع محقق نخواهد شد الا با معاینه محل و ارائه گزارش مبسوط

ج ـ هرگاه مورد تحدید بر اثر عواملی از قبیل عبور جاده به صورت قطعات مجزا از هم در آمده باشد یا مالکین مشاعی به طور مفروز متصرف باشند باید ابتدا حدود کل شش دانگ را با رعایت ماده 71 آیین نامه قانون ثبت تحدید و سپس قطعات مفروزی را تحدید و در صورت مجلس قید نمایند .[2] (مستند بند 371 مجموعه بخش نامه های ثبتی)

د ـ در خصوص عدم رعایت ماده 71 آیین نامه اتفاق آراء بر این است که :

ماده 71 صرفا در خصوص ابنیه و اجزاءملک است و در خصوص عرصه قابل اجرا نمی باشد لذا چنانچه ثبت عرصه مطابق اظهارنامه نباشد ماده 71 در خصوص آن قابل اعمال نیست . [3]

هـ ـ به موجب نظریه نشست قضایی (1) جزایی چنانچه در صورت عدم رعایت ماده 71 اشتباهی رخ داده و ملک هم در دفتر ثبت املاک ثبت و سند مالکیت صادر شده باشد طبق بند 4 ماده 25 قانون ثبت هیات نظارت یا رئیس ثبت محل در صورت تفویض اختیار از جانب هیات نظارت مراتب اشتباه را تصحیح ودر ستون ملاحظات دفتر ثبت املاک و سند مالکیت موضوع را توضیح و امضاء ومهر می نماید واین در صورتی است که تحدید حدود به عمل آمده و ابنیه و اجزاء که در مورد قید آن در صورت مجلس تحدید حدود اشتباه شده در محدوده ملک واقع باشند و اصلاح مزبور خللی به حق کسی نرساند در غیر این صورت ذینفع بایستی به دادگاه مراجعه کند .[4]

ماده 72 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «صورت مجلس تحدید حدود باید حاوی مطالب زیر باشد و به امضای نماینده و نقشه بردار و کلیه حاضرین برسد :

1 ـ تعیین روز و ماه و یا روزهایی که عملیات تحدید حدود در آن واقع شده .

(رجوع به شق ج بند 2 ماده 61 آیین نامه قانون ثبت املاک)

2 ـ نام و مشخصات و محل اقامت اشخاصی که حضور داشته اند .

3 ـ اشخاصی که اعتراض نموده اند .

(رجوع به شق ج بند 1 ماده 70 آیین نامه قانون ثبت املاک)

4 ـ ذکر حقوقی که دیگران در ملک مورد تحدید دارند و یا مورد تحدید در ملک دیگران دارد .

(این قسمت مربوط به ذکر حقوق ارتفاقی و انتفاعی است که مرجع ذکر این حقوق در اوراق ثبتی و سوابق ملک می باشد)

مستند قانون مدنی حق ارتفاق اوصافی دارد که مختصرا و ذیلا بیان می گردد :

1 ـ حق ارتفاق حقی است که صاحب ملکی نسبت به ملک دیگری ایجاد می کند (ماده 94 ق م)

2 ـ هیچ صاحب ملکی نمی تواند از حقوق ارتفاقی جلوگیری کند (مواد 95 ، 97 و 106 ق م)

3 ـ حق ارتفاق به اذن صاحب ملک برجا می شود (ماده 99 ق م)

4 ـ صاحب حق ارتفاق ، مجری تغییر و نگهداری از حق ارتفاق می باشد (ماده 100 و 105 ق م)

5 ـ حق ارتفاق مستلزم وسایل انتفاع از آن حق نیز خواهد بود (ماده 104 ق م)

6 ـ حق ارتفاق ار ملکی که بعدها تقسیم وافراز شود غیرقابل حذف می باشد (ماده 103 ق م)

7 ـ تصرفات صاحب حق ارتفاق در حد ضرورت انتفاع باشد (ماده 107 ق م)

8 ـ حق ارتفاق به مانند حق انتفاع برای مدت معین برقرار می شود . با این توضیح که حق ارتفاق به حکم ذات تبعی خود دائمی است و اگر به تراضی محدود به مدت خاصی نشود به تبع ملک همیشه باقی خواهد ماند .

9 ـ حق ارتفاق اختصاص به اموال غیر منقول ذاتی (املاک واراضی) دارد (ماده 46 ق م)

10 ـ حق ارتفاق عینی تبعی و از فروعات حق مالکیت است .

11 ـ حق ارتفاق به منظور کمال استفاده از ملک به وجود می آید .

12 ـ حق حریم در املاک نیز نوعی حق ارتفاق است .

5 ـ ذکر حدود و مشخصات با علامات و عده و نوع فواصل آنها و شماره مجاورین .

(گاه هست که در برخی از سوابق ثبتی نماینده محدد از نوع و شماره پلاک مجاور اطلاعی نداشته و در هنگام تحدید جای آنرا خالی یا خط ممتد کشیده است بی شک این نقیصه را می بایست بعدا با مراجعه به سوابق مجاورین و یا پرسش از مطلعین محل حل می نمود لاکن این نقص موجب ابطال عملیات تحدید حدود نخواهد بود و چنانچه نماینده محدد نتوانست شماره یا مشخصات مجاور را تشخیص دهد می بایست تعیین وقت شده و در خصوص آن موضوع با حضور مجاور یا خبره محلی به وضعیت آن رسیدگی گردد)

6 ـ ذکر عبارت آگهی تحدید حدود و شماره روزنامه ای که آگهی در آن درج شده و گواهی صحت انتشار آگهی و یا ذکر اشتباه در آگهی مزبور .

الف ـ (رجوع به شق الف بند 1 ماده 57 آیین نامه قانون ثبت املاک)

ب ـ قسمتی دیگر که به عنوان بند 7 می بایست به این ماده قانونی اضافه کرد بند 259 مجموعه بخش نامه های ثبتی است که در آن قید شده : «. . . (در خصوص)  املاکی که قسمتی از آن درخواست ثبت و تحدید حدود شده . . .  نمایندگانی که مأمور تحدید حدود سهام مشاعی این قبیل املاک هستند بایستی برای تسهیل کار نام مالک و یا مالکین سهام مشاعی مجهول المالک را تحقیق و در صورت مجلس تحدید منعکس نمایند.(بند 343 مجموعه بخشنامه های ثبتی تا آخر سال 49)»

و همچنین است قسمتی دیگر که به عنوان بند 8 می بایست به این ماده قانونی اضافه کرد بند 371 مجموعه بخش نامه های ثبتی است که در آن قید شده : « در موقع تحدید حدود املاک مفروز که دارای مشاعات نیز می باشد پس از تحدید حدود مفروزات که در اظهار نامه و اگهی های تحدیدی قید شده حدود مشاعات نیز تعیین و در صورتمجلس تحدیدی قید میشود. بند 359 مجموعه بخشنامه های ثبتی تا آخر سال 49.»

و نیز قسمتی دیگر که به عنوان بند 9 می بایست به این ماده قانونی اضافه کرد بند 292 مجموعه بخش نامه های ثبتی است که در آن قید شده : « . . . نماینده محدود مکلف است شماره آگهیهای نوبتی و تحدیدی ونام روزنامه مربوطه را در بالای صورتمجلس تحدید با ذکر عبارت آگهی و تصریح صحت و سقم انتشار آگهی ها قید نماید تا در مواقع لزوم امکان مراجعه بروزنامه مربوطه و اخذ عین یا رونوشت آگهی ها میسر گردد.»

نکته اول : البته رعایت مورد فوق با توجه به شیوه تنظیم شده برای صورت مجلس تحدیدی در میانه ی صورت مجلس تحدیدی انجام می گیرد و به نظر می رسد اینکه گفته شده در بالای صورت مجلس به علت اهمیت آن و همچنین به علت قابل رویت  در اولین نگاه می باشد .

نکته دوم : صورت مجلس تحدید حدود منطبق با ماده 1285 قانون مدنی یک سند رسمی است و با عنایت به تمامی اوصافی که قانونگذار برای تحریر و تنظیم آن مقرر داشته شاید بتوان گفت در انواع اسناد رسمی بی نظیر باشد .

ماده 73 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ « در صورت مجلس تحدید قلم زدن و کم و زیاد نمودن عبارات به کلی ممنوع است

2 ـ و اگر اصلاح و توضیحی لازم باشد زیر صورت مجلس نوشته شده به نمونه (امضا) حاضرین برسد

3 ـ و اگر بعضی از حاضرین نخواهند نمونه (امضا) کنند این نکته در صورت مجلس قید می شود و کسانی که نمونه (امضا) ندارند علامت انگشت خواهند گذاشت .»

الف ـ با توجه به حق اعتراضی که برای اشخاص در خصوص حدود و حقوق ارتفاقی منظور گردیده وملاک این اعتراض صورت مجلس تحدیدی است قانونگذار خواسته است این صورت مجلس از هرگونه خدشه ای مصون باشد هر چند که در تمامی اوراق ثبتی این امر ساری وجاری می باشد و در قوانین اولیه ثبت به این مهم اشارت شده و مامور ثبت را از هر گونه خط خوردگی مرقومه ای باز داشته است .

ب ـ جایگزین بخش نامه 6601 ـ 02/07/1308 می باشد .[5]

ماده 74 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «باید به معترضین خاطر نشان شود که اعتراض خود را کتبا به اداره ثبت محل تسلیم نمایند و علاوه بر آن ظرف مدت یک ماه از تاریخ تسلیم اعتراض به مرجع ثبتی ، دادخواست به مرجع ذیصلاح قضایی تقدیم نمایند .»

الف ـ نماینده محدد بر اساس این ماده باید شرایط و خصوصیات اعتراض به عملیات تحدید حدود را مطابق ماده 20 قانون ثبت اسناد و املاک و مواد مندرج در فصل پنجم آیین نامه قانون ثبت املاک را به معترضین تفهیم نماید.

ماده 75 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ «درموقع تحدید حدود املاک باید نقشه کامل ملک به وسیله نقشه بردارثبت ترسیم شود »

(رجوع به شق الف بند 1 ماده 68 آیین نامه قانون ثبت املاک)

2 ـ « و حدود و مشخصات ملک با ذکرطول ابعاد و مساحت آن درصورت مجلس تحدید حدود قید گردد . »

الف ـ مورد اول وظیفه نقشه بردار و مورد دوم وظیفه نماینده است .

تبصره  –  (الحاقی مصور 4/6/1337 )  نسبت به قطعات اراضی غیرمحصور اطراف شهرها وقصبات و همچنین اراضی قراء ومزارع قطعاتی وخرده مالک نیز بطریق فوق عمل خواهد شد و در صورت نبودن مهندس در این موارد نماینده مکلف است کروکی از وضعیت کلیه قطعه مورد تحدید و ترسیم وطول اضلاع جهات اربعه را ولو بطور تقریب باشد تعیین و با ذکر فاصل درصورت مجلس تحدیدی قید نماید . این کروکی بایستی به امضاء نماینده ومستدعی ثبت یا وکیل او برسد وپیوست صورت مجلس تحدیدی خواهد شد .

در عین حال اگر نماینده محدد تشخیص بدهد که بدون حضور نقشه بردار می توان عملیات تحدید حدود را انجام داد بند 365 مجموعه بخش نامه های ثبتی این اختیار را به نماینده محدد داده است بدین شرح که : «در مواردی که نمایندگان ثبت بتوانند طول ابعاد و مساحت ملکی را در موقع تحدید بدون نیاز به وجود نقشه بردار تعیین نمایند، تعیین طول ابعاد و مساحت ملک به وسیله نماینده محدد و با رعایت کامل مقررات مانعی ندارد.(بخشنامه1610/3-6/3/54.)» البته جناب جعفری لنگردی علت وضع چنین بخش نامه ای را کمی نقشه بردار در سطح کشور در سال 1354 می داند [6] هر چند که به موجب بند381 مجموعه بخش نامه های ثبتی عملیات نقشه برداری در خصوص تمامی املاکی که می بایست سند مالکیت آنها صادر شود الزامی است :

« با اینکه در تبصره الحاقی به ماده 57 ائین نامه قانون ثبت مقرر گردیده که در موقع تحدید حدود املاک نقشه ملک ترسیم و نتیجتا سند مالکیت با قید مساحت و طول ابعاد صادر گردد ، باز ملاحظه می شود که اغلب اسناد مالکیت مربوط به اراضی و املاک اعم از محصور و یا غیر محصور بدون قید مساحت و طول ابعاد صادر می گردد.با توجه به اینکه که اکثر اختلافات به علت عدم قید مساحت در سند مالکیت و یا عدم ترسیم نقشه ملک در موقع تحدید حدود پیش می آید ،لزوما خاطر نشان می نماید که در موقع تحدید و یا تفکیک و افراز اراضی و یا بعد از آن نقشه ملک بطور تصحیح ترسیم و حتما سند مالکیت با قید مساحت و طول ابعاد صادر شود. اصلاحیه بخشنامه های شماره 6544/3-12/11/53و5377/3-24/11/58وبند360 مجم.عه بخشنامه های تا آخر سال 49.»

ماده 81 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ « هرگاه در وسط ملکی اشخاص دیگری ملک داشته باشند نقشه قطعات مزبوره ترسیم و در صورتمجلس تحدید حدود مراتب با ذکر موقعیت مکانی و حدود و مشخصات با طول اضلاع ومساحت تصریح خواهد شد. »

الف ـ این عمل (ترسیم نقشه قطعات مزبوره و قید مراتب در صورتمجلس تحدید حدود) به منزله تحدید حدود آن املاک نخواهد بود

ب ـ رعایت ماده 80 یک استثناء دارد و آن ماده 19 آیین نامه قانون زمین شهری است که در آن آمده ‌. . . در انجام عملیات تحدید . . . زمینهای موات یا خریداری شده دولت، عدم اجرای ماده (80) آیین‌نامه قانون ثبت . . . مانع انجام‌عملیات یاد شده نخواهد بود و ادارات ثبت مکلفند برابر نقشه ارائه شده نسبت به تحدید . . . بدون حفر پی اقدام نمایند.

ماده 82 آیین نامه قانون ثبت املاک

1 ـ « نسبت به املاکی که در ثبت عادی تحدید شده و درثبت عمومی آگهی نوبتی آن منتشرمی شود باید در آگهی های تحدیدی برای آن ملک نیز وقت تحدید داد و روز مقرر نماینده در محل حاضر شده در زیر صورتمجلس سابق بنویسدکه ازاین تاریخ تا مدت سی روز اعتراض بر حدود وحقوق ارتفاقی پذیرفته می شود .

الف ـ این دستور استثنا مربوط به املاکی است که در ثبت عادی تحدید شده اند یعنی املاکی که ــــــــــ (با توجه به مقالات و کتب ثبتی نوشته شود)

بندهای 269 و 369 مجموعه بخش نامه های ثبتی

 1 ـ « بند 269 ـ . . . در موقع تحدید حدود ملک اشخاص که در مجاورت املاک مورد ثبت یا مورد تصرف ارتش قرار گرفته در حدود قانونی و مقررات دقتهای لازم از قبیل تصرف مالکانه متقاضی و تبعیت از حدود قانونی املاک مزبور مرعی داشته و توجه نمایند حقی از ارتش ضایع نشود. (بند 352 مجموعة بخشنامه های تا آخر سال 49)

2 ـ «بند369 ـ نمایندگان ثبت درموقع تحدید حدود املاک مورد تقاضا بایستی از تحدید تمام و یا یک قسمت از املاکی که جنگل و مرتع یا موات و امثال ان بوده و یا در تصرف مالکانه متقاضی ثبت نمی باشد خودداری نمایند. بند 357 مجموعه بخشنامه ها تا اخر سال 49.»

الف ـ از آنجاییکه سازمان ثبت اسناد واملاک کشور یک نهاد حاکمیتی است و وظیفه آن دخالت در نظم و نسق بخشی به نقل و انتقالات اسناد و املاک احاد افراد جامعه می باشد و از طرفی دیگر عملیات تحدید حدود مرزی بندی و مشخص نمودن حدود واقعی املاک است با وضع بندهای 269 و 369 مجموعه بخش نامه های ثبتی خواسته است وظیفه حمایتی خود را بر املاک دولتی و ملی اعلام نماید و مراقبت نماید تا از حقوق دولتی و ملی تضییع حقی نشود و مواردی که تحت عنوانین املاک ارتش ، جنگل ، مرتع یا موات و امثال آن بیان شده حصری نبوده و شامل تمامی املاک دولتی و ملی خواهد بود .

بند 363 مجموعه بخش نامه های ثبتی

به موجب این بند از نماینده محدد خواسته شده حفظ حریم راه آهن را بنماید : « ادارات ثبت مکلفند در موقع تحدید حدود . . . با توجه به ماده13 قانون بزه های راه آهن مصوب1320 رعایت حریم قانونی راه آهن را نمایند . . . »

الف ـ ماده 13 قانون مذکور طبق اصلاحیه مصوب 11/02/1379 به ماده 14 تبدیل شده : (ماده 14 قانون کیفر بزه های مربوط به راه آهن مصوب 31/01/1320 با اصلاحیه مصوب 07/04/1349 ـ هر کس در حریم راه آهن بدون اجازه کتبی بنگاه راه آهن ، ساختمان یا حفریات و به طور کلی هر دخل و تصرفی نماید علاوه بر اجبار به اعاده محل به صورت اولیه ، محکوم به تادیه غرامت از 500 ریال تا 5000 ریال محکوم خواهد شد .

آنچه پیش از اجرای این قانون داخل در حریم بوده در صورتیکه راه آهن اجازه ابقاءآن را ندهد مالک آن ملزم است که آن را از حریم راه آهن بر دارد و اگر امتناع نماید راه آهن آن را برخواهد داشت و یا در صورت موافقت راه آهن به بهای عادلانه به راه آهن واگذار می شود . حریم راه آهن عبارت از 17 متر فاصله به هر یک از دو طرف محور خط می باشد