تاریخچه ی پیدایش ساختمان های غلافی - ساختمان اپرای سیدنی

بررسی ساختمان اپرای سیدنی
اجرای ساختمان به صورت غلافی شکل در سال 1889 به اوج اعتلای خود رسید. مقارن همین زمان آسمان خراش ها در شیکاگو ساخته شدند که باز برای محاسبه آن ها از همین روش محاسبات خطی استفاده شد که تا به امروز رو به پیشرفت و کمال است. حتی محاسبه تیرهای بتنی «از پیش فشرده» تا حدی از شیوه محاسبات خطی قرن نوزدهم متأثر است .

در قرن حاضر روش های تازه ای در محاسبات ساختمانی بوجود آمده که تا محاسبات خطی متفاوت است. در روش محاسبات خطی چنان که اشاره شد اصل بر این است که نیرو های ساختمان را در محل تیرها و ستون ها متمرکز کرد. اما با روش جدید کوشش می شود ساختمان از تیر و ستون استقلال یابد و هر عضو متحمل بار خود و باری که بر آن وارد می آید گردد. و بدین ترتیب می توان ساختمان را به فرم های مختلف به اصطلاح ریخت.

البته چنین کاری خالی از اشکال نیست و نمی توان نیرو ها را به دقت در همه قسمت های ساختمان محاسبه کرد و باید به مدد آزمایشات و یا ساختن ماکت پخش نیرو را در تمام قسمت ها مشاهده کرد. از این رو فن ساختمان به ماورای عرصه محاسبات می رود و به دنیای احساس راه می یابد و چون «ریختن» جای «ساختن » را می گیرد، معماری به مجسمه سازی تقرب می جوید.
پیدا است که آهن نمی توانست جوابگوی چنین نحوه ساختمانی باشد و به ماده ای احتیاج بود که انعطاف پذیری بیشتری داشته باشد . در حدود سال 1900 خواص ساختمانی بتن مسلح به اندازه کافی بر مهندسان معلوم بود که بتوان آن رابه نحوه جدید بکار برد. ساختمان های غلافی که «فری سینه» و «مایار» در حدود سال 1930 ساختند شاهدی بر این گفته است. مایار از جمله نخستین کسانی بود که امکانات محاسبات تازه ساختمانی را شناخت؛ و در پل های وی که زیبایی آن ها هر چشم آشنا به هنر معاصر را به خود می خواند نیروها در صفحات نازک بتن مسلح انتشار می یابند و از این رو به پایه های گران پیکر احتیاج نیست.

«مایار» وقتی خاطر نشان کرده است که منشاء الهام وی در طرح ساختمان های غلافی دیگ بخار بوده است – در واقع در ساختمان های غلافی نیز مانند دیگ بخار تمام نیروها در سراسر غلاف منتشر می شود – در حال حاضر از نحوه ساختمانی غلافی در بسیاری از شعبات صنعت استفاده می شود.

«ای . وای . گالانتای» فهرستی تقریبی از صنایعی که به استفاده از این نحوه ساختمانی رو می آورند بدست میدهد:
امروز در ساختن اتومبیل و واگن های راه آهن به جای آن که شاسی و بدنه جدا از یکدیگر ساخته شوند و بعد بدنه بر شاسی به اصطلاح سوار شود می توان شاسی و بدنه را یک پارچه و غلافی ساخت – اتومبیل و یا واگن در این صورت واجد «جدار فشرده» خواهد بود.

در ساختن هواپیما و کشتی نیز « جدار های فشرده» عظیم جای شاسی و بدنه را می گیرد. دایره استفاده از ساختمان های غلافی به این جا محدود نمی شود؛ ساختن سد ها به این روش که ابتدا در فرانسه معمول شد روز به روز پیشرفت بیشتر می کند و ساختن دهانه های عظیم و شمعی های گران پیکر را که برای احداث سد به شیوه معمولی لازم است غیر لازم می سازد. حتی این نحوه ساختمانی در ساختن مبل و صندلی معمول گشته است، صندلی های تک پایه ای که «ارو سارنن» (معمار آمریکایی که متأسفانه بجوانی در گذشت) ساخت مثال بارز شیوه ساختمانی غلافی در طرح میز و صندلی هستند.

بسط روش های ساختمانی غلافی پس از مرگ « مایار » به سال 1941 متوقف نماند بلکه غنا و تنوع فراوان یافت و امکانات بیشتر برای تحقق بخشیدن به تخیل معماران بوجود آورد. فرم هایی که تا کنون ساختن آن فقط با مصالح نازک میسر بود اکنون می تواند به نحوه غلافی از بتن ریخته شود. از این رو فرم هایی که در تمدن های بدوی معمول بوده دوباره زنده می شوند. به عنوان مثال بنای ساختمان هایی به شکل چادر نشینان و یا به شکل سقف های آویزانی که در کلبه های ما قبل تاریخی روسیه معمول بوده، اکنون میسر گشته است. حتی سقف هایی به شکل و بر اصول نو ساخته می شود واز اصول ساختن طبل در ساختن قطعات از « پیش فشرده » استفاده می گردد.

گذشته از فرم های دیرین، فرم های هندسی فی المثل سقف هایی از ترکیب یک ویا دو هلالی سهمی شکل و یا ترکیب فضایی غامضی چندین هلالی که خیزشان در امتداد مستقیم آغاز می شود مسیر آمده است. و سیم، انعطاف پذیر ترین ماده ساختمانی در ساختن قطعات بتنی «پره فابریکه» اهمیت زیادی یافته است.
در ساختمان های غلافی تمام ساختمان خود در حال تعادل است و برای نخستین بار در تاریخ ساختمان می توان بدین شیوه طاق هایی زد که محتاج به تکیه گاه برای خنثی کردن فشار جانبی طاقی نباشد. هر روز اهمیت شیوه ساختمانی غلافی به عنوان مقدمه راه حل مسئله پوشش بنا در عصر ما بیشتر آشکار می شود.

با این همه نباید تصور شود که روش محاسبات خطی اهمیت خود را از دست داده است. این روش هنوز به دست مهندسینی عالیقدر مانند «پیر لو ئیجی نروی» به پیشرفت خود ادامه می دهد و طاقی ها و گنبد های عظیمی که وی با قطعات «پره فا بر یکه» - محاسبه و ساخته شده به شیوه خطی – ساخته نشان این پیشرفت است. در ساختن تالار نمایشگاه «تورین» به سال 1961- یکی از دلیرانه ترین پژوهش های ساختمانی «نروی» - از همین شیوه ساختمانی به طریقی تازه استفاده شد. غرض وی از این پژوهش ایجاد نظم فضایی غامضی است با استفاده از ستون هایی به ارتفاعات مختلف که مانند باد بزنی گسترده سقف را نگاه می دارند. اما بین فرم این ستون ها و فرم کلی ساختمان که مکعب است و سقفی مسطح دارد دوگانگی وجود دارد. شاید بتوان گفت این ساختمان نمودار اعتلای نهایی شیوه محاسبه خطی است.

اما روش ساختمانی غلافی چنان که یاد آور شدیم آزادی بیشتری برای طرح های مبتکرانه بوجود می آورد و کارهای «تروخا» در اسپانیا، «کاندلا» در مکزیک و مهندس معمار «کاتالانو» که اکنون در دانشگاه فنی ماساچوست تدریس می کند مثال هایی مبتکرانه هستند که راه آینده معماری را معلوم می دارند. «ادوارد تروخا» معمار اسپانیایی که به سال (1937) – معماری عمیق و هنرمندی بزرگ بود که در برخی کارهایش – به عنوان مثال در تالار ورزشی مادرید (1934) معماری به جلال و جمال طبیعت می رسد و یا کلوپ «تأخیر» یکی از آخرین کارهای وی که به سال 1957 در کارااکس ونزوئلا ساخته شد طاقی سهمی شکلی دارد که لطف و آرامش پرواز قوئی سبک بال را به خاطر می آورد.

«یرن اوتزن» که او نیز به ابتکار از شیوه ی ساختمانی غلافی استفاده می کند در اپرای «سیدنی» مسئله طاقی زدن را به صورتی تازه حل کرده است. ده طاقی غلافی (که بدون استفاده از چوب بست ساخته شده اند) به دنبال یکدیگر به ارتفاع 60 متر بر بالای اپرای سیدنی سر بر آسمان بر می دارند و دیدارهای شیشه ای مقعری قسمت های باز غلافی ها را مسدود می دارد.